Tarihin uzun ak??? içerisinde baz? noktalar insanl?k tarihini bir yerden al?p ba?ka bir yere koymu?tur. Bunlardan bir tanesi de Harb-i Umumidir. (yani I. Dünya Sava??, ikincisi henüz gerçekle?medi?i için birinci dünya sava?? da denilmiyordu.)
?nsanl?k bat? eksenli tarih aç?s?ndan bak?ld???nda emperyal güçlerin daha fazla sömürge topraklar? elde etmek, endüstrinin itici gücü enerjiye (ki petrol enerjisinin asl?nda emekleme safhas?) yani petrol enerjisine ula?mak için bitmek tükenmek bilmeyen oyunlar?n?n küresel çaptaki uygulamalar?n?n bir sonucudur Harb-i umumi
1 Temmuz 1914 dörtte Avusturya-Macaristan Veliaht prensinin Ar?idük Ferdinand’?n Saraybosna ziyareti s?ras?nda Gavrilo Princip ad?nda bir S?rp milliyetçisi taraf?ndan öldürülmesi üzerine 28 Temmuz 1914’te Avusturya-Macaristan ?mparatorlu?u S?rbistan’a sava? ilan etmi?tir. Asl?nda ba?lam?? olan ittifaklar olu?mu? önce Avrupa merkezli ard?ndan da ABD’nin de sava?a kat?lmas? ile Dünya Sava?? halini alm??t?r.
Avusturya-Macaristan ?mparatorlu?u, Alman ?mparatorlu?u, ?talya krall???n?n olu?turdu?u üçlü ittifak ve kar??lar?nda Rusya ?mparatorlu?u, Fransa ve Birle?ik Krall?k (?ngiltere) üçlü itilaf devletlerini olu?turmu?tur. ?talya sonradan saf de?i?tirerek itilaf devletleri saf?na kat?lm??t?r.
Ba?lang?ç itibar? ile Osmanl? devleti sava??n d???nda kald???n? ittifaklara dahil olmad???n? aç?klam?? ancak Enver Pa?a’n?n haris ruhu Osmanl? Devleti’ni sava?a oldu bitti ile sokmu?tur. Hat?rlanaca?? üzere me?hur Goeben ve Breslau z?rhl?s?n?n bir gecede Yavuz ve Midilli ad? ile sat?n al?nd???n?n duyurulmas? ard?ndan da Odessa liman?n? bombalam??t?.
Harb-i umumi ?u aç?lardan insanl?k tarihini do?rudan etkilemi?tir. Ayn? nedenlerden dolay? Dünya sava?? denilmi?tir.
Birincisi, Emperyal devletler aralar?ndaki so?uk (ara s?ra s?cak) sava?? s?cak sava?la bitirme iste?i emperyalizmde yeni bir ç???r açm??t?r. Görünürde kazananlar ve kaybedenler olsa da toplamda emperyalizm yerini milliyetçili?e b?rakm??t?r. Her ayr?l?kç? milliyetçilik bir devlet olu?umunu tetiklemi?tir.
?kincisi Hanedanl?klar ve krall?klar ortadan kalkm??t?r. Söylemesi ne kadar kolay de?il mi. Rus krall??? y?k?ld?ktan sonra kurulan SSCB i?gal etti?i topraklarda demir perdenin ard?nda vatanda?lar?na neler çektirdi. Ya da Osmanl? y?k?ld?. Osmanl? devletinin de sahneden çekilmesi ile 1914-1918 sava? y?llar?nda ortada ba??ms?z bir tane bile Müslüman devlet kalmam??t?r. Bu gün ?slam i?birli?i te?kilat?na üye ülkelerin kurulu? tarihlerine bir bak?n 40’l? 50’li 60’l? y?llar. Hala artç? sars?nt?lar devam ediyor.
Üçüncüsü endüstriyel devrimlerin getirdi?i tüm teknoloji ve argümanlar (yeni ate?li silahlar, z?rhl?lar, motorlu araçlar, telsiz, telgraf, foto?raf makinas?, matbaa, tren hizmetleri) ne varsa kullan?lm??t?r. Bu yönü ile zaten 2. Dünya sava??n? haz?rlayan askeri bir alt yap? olu?turmu?tur.
Bu üç madde nedeni ile Harb-i umumi denilse bile esas mesele burada sava?an devletlerin, ordular?n, ordudaki askerlerin, cepheye asker gönderen ailelerin, nerede niçin sava?t?klar?n? tam olarak bilmeme / bilememeleridir. Hintli Müslümanlar Çanakkale cephesinde Müslümanlar? görünce sava?may?nca ak?betleri ne oldu. Galiçya Cephesi bu gün bile ne yana dü?er hala bilen yok.
Avrupa ve dünya tarihine etkileri bir yana bir de bize etkileri var. 600 y?ll?k koskoca ç?nar haris ruhlu, ham hayaller pe?inde ko?an, ba?kalar?n?n ekme?ine sürülecek ya? için kendi erzak deposunu yerle bir eden ba?ta Enver Pa?a olmak üzere ?ttihat ve Terakki triosunun (Cemal ve Talat Pa?alar) haz?rlad??? sondur. Tarih böyle yaz?lmaz, söylemez, böyle okunmaz ama dü?ünsenize Osmanl? sava?a girmemi?ti. Hala bu günkü s?n?rlar?m?z?n çok daha ötesinde idik. 106 y?l sonra Harb-i umumi hakk?nda ne dü?ünürdük acaba?
Merakl?s?na Notlar ve Okumazsam olmazlar
Gavrilo Princip’in 2025 y?l?nda S?rbistan’da bir kahraman olarak an?t? dikildi. S?rp Ba?bakan? aç?l?? konu?mas?nda bizim milli kimli?imizin bir kahraman? dedi. T?pk? 1389 Kosova Sava??nda yenilen Prens Lazar’?n kahramanm?? gibi heykeli dikildi?i gibi.
- ?evki Yazman, Kumandan?m Galiçya Ne Yana De?er / Mehmetçik Avrupa’da, ?? Bankas? Yay. 2007 (?steyen 1927 bask?s?n? da okuyabilir)
- Arnold J. Toynbee, Dünya ve Garb, ?? Bankas? Yay. 1952
