Kocaeli’de, Türklerin Bithynia’ya baskısını, özellikle Sakarya Irmağı’nı geçerek Nikomedia’yı tehdit etmelerini engelleyebilmek amacıyla 1096 yılında yaptırılan Sidera (Demir) Kalesinden geriye sadece kalıntıları kaldı.
Başiskele’nin Kullar Paşadağı mevkiinde yer alan kale, Bizans İmparatoru I. Aleksios Komnenos tarafından 1096 yılında inşa ettirildi. Kale, Türklerin Bithynia’ya olan baskılarını ve Sakarya Irmağı’nı geçerek Nikomedia’yı tehdit etmelerini engellemek amacıyla İzmit – Sapanca arasında stratejik bir noktada kuruldu. Yapı bugün “Paşa Kalesi” olarak adlandırılsa da, I. Aleksios Komnenos’un tarihçi kızı Prenses Anna Komnenos’un eserlerinde, kalenin sağlamlığı dolayısıyla “Demir Kale” olarak anıldığı belirtiliyor.
Günümüzde, ormanlık alan içinde kaybolmuş olan kalenin kalıntıları yaklaşık iki metre yüksekliğinde moloz taş duvarlardan oluşuyor. Şu an sadece kalıntıları bulunan kale, ormanın içinde kalması sebebiyle de pek kimse tarafından bilinmiyor.
Başiskele Belediyesi’nin ’Başiskele Tarih Yolu’ projesi kapsamında, bu tarihi kalıntılar gün yüzüne çıkarılmayı bekliyor.
“Kale, stratejik noktada kurulmuş”
Kalenin tarihi hakkında bilgiler aktaran Araştırmacı-Yazar Emin Öztürk, “Burası Kullar Paşadağı Kalesi olarak biliniyor ama tarihteki adıyla burası Sidera yani Demir Kale’dir. Bu kale Roma dönemine kadar uzanan köklü tarihe sahip stratejik bir yapıdır. Günümüze ulaşan kalıntıları ise sınırlıdır ve büyük bir kısmı toprak altındadır. Özellikle Bizans İmparatorluğu döneminde önemli savunma merkezi olarak kullanılmıştır. Kale, Osmanlı-Bizans savaşlarına tanıklık etmiş ve Osmanlı Devletinin yayılma sürecinde kritik rol oynamıştır. Kullar ismi de bu kaleden geliyor, zamanla ‘Kollar’ ismi ‘Kullar’ olarak değişime uğramış. Kalenin inşası, Bizans İmparatoru Aleksios Komnenos tarafından 1096 yılında başlatılmıştır. Kale, Bithynia bölgesini Türk akınlarına karşı korumak için stratejik noktada kurulmuş. Bu bölge şu an ağaçlık ancak daha önce burası İzmit’i tamamen gören hakim bir tepeydi” dedi.
“İmparator Aleksios kale inşaatı için büyük bütçe ayırmış”
Bizans’ın ilk kadın tarihçisi Anna Komnena’nın kitaplarında aktardığı bilgilere göre, kalenin yüksek ve kalın duvarlarla çevrili güçlü bir yapıya sahip olduğunu kaydeden Öztürk, “Bu nedenle Sidera yani Demir Kale olarak o zamandan beri anılmıştır. İmparator Aleksios, kale inşaatı için büyük bütçe ayırmış ve kalenin yapımını bizzat denetlemiştir. Kale, Bizans İmparatorluğu’nun Anadolu’daki sınırlarını güvence altına almak amacıyla önemli rol oynamıştır. Özellikle Koyunhisar Savaşı gibi tarihi olaylara ev sahipliği yapmış ve stratejik konumu nedeniyle bölgenin kontrolünde kritik merkez olmuştur. Başiskele Belediyesi’nin bölgeyle ilgili çalışması var. Burası çok büyük bir alan. Çoğu insan burayı bilmiyor” diye konuştu.
